In de rubriek Uitgelicht laten we regelmatig een Koploper, partner of lid van ons Koploperteam aan het woord. Wie zijn ze, wat beweegt ze en wat hebben ze met het Koploperproject?
Marjolein Groot Rouwen van de Hanzehogeschool is lid van het projectteam van Het Koploper Alumni Netwerk Noord-Nederland (Het KANNN). Zij ging in gesprek met Harrie Hoek van Stichting Museum Menkemaborg. De Menkemaborg is een kasteelmuseum in Uithuizen. Samen met een aantal andere bedrijven uit gemeente Het Hogeland hebben ze in 2022 meegedaan aan het Koploperproject. Dit project wordt uitgevoerd in samenwerking met de Provincie Groningen en gemeente Het Hogeland. Binnenkort start een nieuw project 'Stad & Ommeland' met bedrijven uit Het Hogeland en de gemeente Groningen.
Kan je iets vertellen over De Menkemaborg?
De Menkemaborg, het mooiste kasteel van Noord-Nederland, is een ‘steenhuis’ uit de 14e eeuw. Door de jaren heen is de Menkemaborg vergroot en in 2021 is de eeuwenoude herenboerderij Huize Tocama (ook bekend als Tocamaheerd) aan de overkant van de weg aangekocht.
Er hangt een mooie expositie. Het grootste deel daarvan is van het Groninger Museum. Naast de Menkemaborg staat ‘t Schathoes. Vroeger was dit de plaats voor de koeien, trekpaarden en varkens. Tegenwoordig is bijna het hele Schathoes ingericht als café-restaurant..
Waarom wil de Menkemaborg maatschappelijk ondernemen??
De negatieve gevolgen van de klimaatverandering zijn bij de Menkemaborg jammer genoeg direct zichtbaar. De ruim 750 bomen om de Menkemaborg heen hebben het moeilijk. Dit komt door de hoge leeftijd van de bomen in combinatie met verdroging van de grachten door onvoldoende neerslag. Dit probleem is helaas niet nieuw. In de afgelopen vijf jaar stond het water in de grachten veel te laag.
Energie speelt natuurlijk ook een belangrijke rol. De kosten rijzen de pan uit. We willen natuurlijk het liefst nul op de meter en daarnaast ook CO2 reduceren, maar we hebben te maken met zeer oude panden die niet zijn geïsoleerd. Hierdoor hebben we enorme energielasten, zeker met de huidige prijzen.
Welke concrete stappen voor verduurzaming hebben jullie ondernomen?
We hebben onze bomen laten onderzoeken met een Visual Tree Assessment. Aan de hand van het rapport gaan we in kaart brengen wat de kosten zijn voor herstel van de bomen. Hier willen we inwoners uit de regio ook bij betrekken. Door een bomenfonds te openen kunnen inwoners hieraan bijdragen. Ook willen we kijken naar subsidiemiddelen om de tuin te herstellen.
Tegen welke uitdagingen loop je aan bij verduurzaming?
Op dit moment is het tekort aan water in droge perioden het grootste probleem. Het terrein wordt niet gevoed door een natuurlijke waterbron. De te lage waterstand heeft niet alleen gevolgen voor de historische tuin, maar ook voor het fundament van de Menkemaborg en dus de toekomstbestendigheid van de gebouwen. We willen graag groene energie opwekken. Bij de Menkemaborg zijn de mogelijkheden daarvoor beperkt. Ook ‘t Schathoes kan niet zomaar vol gelegd worden met zonnepanelen. Het zijn monumenten en daarvoor zijn er voorschriften. We willen dus onderzoeken welke structurele verduurzamingsmaatregelen we kunnen nemen binnen de voorwaarden van de Rijksdienst voor Cultureel Erfgoed. Om de investering voor verduurzaming te kunnen betalen, moeten we nog met subsidiegevers en fondsen spreken over ondersteuning van dit plan.
Wat zijn jullie ambities met betrekking tot duurzaamheid?
We hebben nog veel te doen en hebben zeker een lijstje met ambities. We kunnen hierover beter communiceren. Informatie over onze MVO-doelen is op dit moment beperkt. We werken aan een nieuwe website en daar wordt een apart deel ingericht voor verduurzaming en het MVO-beleid van de Menkemaborg.
Momenteel zijn we druk bezig met de ontwikkeling van de Tocamaheerd. De kennis die we hebben opgedaan over duurzaamheid tijdens het Koploperproject kunnen we hierbij goed gebruiken. Met dit project worden twee belangrijke doelen nagestreefd.
In de eerste plaats willen we de toeristische aantrekkingskracht versterken. We willen het Werelderfgoed Waddengebied promoten door een 12 meter lange expositiewand. Er komen nieuwe wandel- en fietsroutes in de omgeving en we realiseren een kinderspeeltuin die ook geschikt is voor kinderen met een beperking.
Het tweede doel van Tocamaheerd is het versterken van de regionale educatieve infrastructuur. We gaan verschillende sociale ondernemingen inzetten die leerlingen gaan opleiden, zowel in het groen als in de horeca. Op de langere termijn zullen er continu mogelijkheden blijven voor het volgen van praktijkopleidingen in het groen en de horeca. Hiervoor zijn we samenwerkingen aangegaan met alle MBO-scholen in de provincie Groningen en verschillende organisaties voor mensen met afstand tot de arbeidsmarkt.
Ook willen wij als museum graag onze bijdrage leveren aan de verdere ontwikkeling van Tocamaheerd met een nieuwe museumwinkel en expositieruimte. Hier kunnen vrijwilligers en mensen met afstand tot de arbeidsmarkt werkervaring opdoen en een maatschappelijke bijdrage leveren.
Bij Tocamaheerd is een plan opgesteld om groene energie op te wekken d.m.v. een zonnepark. Dat kan op een zonneweide, maar ook met doorzichtige panelen als overkapping van de parkeerplaatsen en een deel van de kwekerij en de kas. Een deel van deze groene energie kan via de postcoderoosregeling ook beschikbaar komen voor de Menkemaborg en ‘t Schathoes.
Wat heeft het Koploperproject jullie gebracht?
We kwamen tot de conclusie dat we eigenlijk al meer aan maatschappelijk verantwoord ondernemen deden dan we dachten. Denk aan de stappen die we hebben ondernomen met de bomen in onze tuinen, maar ook hoe we omgaan met de mensen die betrokken zijn bij de Menkemaborg. Wij betrekken mensen met afstand tot de arbeidsmarkt, maar we werken ook veel samen met scholen in de regio.
Tijdens het Koploperproject was het erg waardevol om ervaringen en kennis te delen. Je komt op nieuwe ideeën die we zelf kunnen toepassen. Zo hebben we kennis gemaakt met de techniek van infrarood-onderzoek om warmtelekken op te sporen. Dit willen we gaan uitvoeren als start voor de verduurzaming van de Menkemaborg en ‘t Schathoes. Op basis van de uitkomst willen we kijken welke korte termijn maatregelen wij kunnen nemen om energieverlies te compenseren, zonder negatieve impact op het monument.
Wat verwacht je van Het KANNN?
Ik ben bij de tweede kennissessie geweest over het verduurzamen van het kantoorgebouw bij Ultraware in Assen. Dit was een nuttige sessie. We gaan kijken wat we hier zelf mee kunnen. Ik hoop dat Het KANNN kennissessies blijft bieden waarvan we ideeën kunnen opdoen die we zelf direct kunnen toepassen. Misschien kan één van de volgende sessies gaan over hoe je het best energie op kan slaan, bijvoorbeeld met accu’s. Ook vind ik het opslaan van warmte een interessant onderwerp. Ik hoop dat Het KANNN hier een bijdrage aan kan leveren. Ik wil graag op de hoogte blijven van innovatieve ideeën om verder duurzaam te kunnen ondernemen.
Het KANNN
Wil je meer weten over het alumninetwerk voor Koplopers, kijk dan hier.